Маңызды жиынға ҚР дан сатқындар қатысып қалса ше???

ЕЭО: ТОЛҒАНДЫРҒАН 20 СҰРАҚҚА ЖАУАП БАР

Бүгін Қазақстан, Ресей және Беларусь президенттері Астанада соңғы екі жылдан бері қызу талқыланған Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуына орай қол қою рәсімін өткізеді.

Шыны керек, бұл қауымдастыққа қатысты сыртта да, іште де көптеген пікірлер айтылып, түрлі мәлімдемелер жасалды. Қолдайтындар да, сынайтындар да табылып жатыр. Ел ортасындағы елеулі оқиғадан тыс қалмайтын «Нұр Отан» партиясы таяуда көпшіліктің көкейін мазалаған ең өзекті 20 сұрақты анықтап, тиісті зерттеушілер мен сарапшыларды тарта отырып, нақты жауабын анықтауға тырысты. Ол сауалдарға орай жиналған деректерді кеше елордадағы Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде оқытушы-профессорлар және студенттермен арнайы кездесіп, ой бөліскен «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек жариялады.

Еуразиялық экономикалық одағына қосылу Қазақстанның тәуелсіздігін жоғалтуға жеткізбей ме?

Бұл – бүгінде жаңа құрылымға табандап қарсы тұра­тындардың ең бірінші қоятын сауалы. Партия жа­нын­дағы Қоғамдық саясат институты даярлаған де­ректер мен дәйектерге сүйенген Бауыржан Байбек бүкіл қо­ғамды толғандырған дәл осындай өте маңызды 20 сұрақты жан-жақты қаузап, жауап берді. – Одақ ең алдымен үш ел халқының өмір сүру деңгейін көтеру үшін құрылды. Біздің мемлекет өзгелерге қарсы болу үшін емес, азаматтардың әл-ауқатын көтеру мақса­тында ғана экономикалық ықпалдастыққа барып отыр, – деді ол. – ЕЭО ең алдымен мүше-мемлекет­тердің егемендік теңдігін, территориялық тұтастығын және ұлттық мүдделерінің сақталуын ескеретін халықаралық нормалар негізінде бірігеді. Мемлекеттер Еркіндік, Теңдік, Өзара тиімділік принциптерін ұстанады. Егер қандайда бір қауіптер туса, Одақ туралы шарттың 118-бабына сәйкес, әр қатысушының ұйымнан шығу құқығы бар. Мұны бұрынғы КСРО-мен салыстырудың ешқандай қисыны жоқ екендігін Елбасы үнемі айтып келеді.

ЕЭО мүше-елдердің ұлттық мүддесінің сақталуына кепілдік қалай беріледі және тараптардың біреуі басымдықты иеленбей ме?

ЕЭО басқару органдары «бір ел – бір дауыс» қағи­дасымен жұмыс істейді. Жоғарғы Кеңес пен ЕЭО Кеңесі деңгейіндегі барлық негізгі шешімдер қандайда бір мемлекеттің басымдығына жол бермейтін, тарап­тардың абсолютті бәтуаластығы арқасында бірауыз­дылық жағдайында ғана қабылданады. Егер қандайда бір ел өкілі келіспесе, шешім қабылданбайды. Ұйымның кеңесі мен алқасына қатысушы мемлекет­терден тең құрамда өкілдер тағайындалады. Комиссия­ның шешімі Жоғары және Үкіметаралық кеңестер деңгейінде тоқтатылуы немесе қайта қаралуы мүмкін. Ең соңғы амал – кез келген туындаған мәселе ЕЭО сотының қаруына шығарылады. Ол сотқа әрбір мемле­кеттен екі судьядан бекітіледі. Одан соң міндеттемелік сипаты бар құжаттар түгелдей қатысушы елдердің мемлекеттік тіліне аударылады.

Ұйымның отандық бизнес үшін нақты экономикалық тиімділіктері неде?

Ең алдымен Қазақстан өзінің 17 миллиондық нарығымен бірге, одан 9 есе үлкен 153 миллиондық кеңістікке шығады, – деп жал­ғас­тырды сөзін Бауыржан Байбек.

– Қазіргі кезде Кеден одағы елдері – мұнай мен газ өндіру бойынша әлемде бірінші, минералды ты­ңайт­қыштар өндіруде екінші, элек­троэнергия бойынша үшінші, бидай, көмір, болат өндіруде төр­тінші орында. Ал Ресей алтын-ва­люта қорынан үшінші, эконо­микасы жөнінен үздік бестікке кіреді. Мәселен, бізде бүгінде 7 млрд доллар көлемінде мемле­кеттік сатып алулар бар. Ал үш респуб­ликаны қосқанда 198 млрд АҚШ долларына бір-ақ жетеді. Енді бірыңғай мемлекеттік сатып алулар орталығы құрылуда. Мұнда тен­дерлерге үш елдің бизнесмендері мүмкіндігіне қарай қол жеткізе бе­ретін болады. Келесі тиімділік – Ре­сейдің көлік инфрақұрылымы­на енудің оңтайлы шарттары есебі­нен қазақстандық экспорттаушы­лар көлік шығындарын қысқартады. Сонымен бірге кәсіпкерлер тауар­дың сапасы мен шығуының бі­рыңғай сертификатын иеленіп, ішкі шекараларда кеден, фитосани­тарлық, ветеринарлық түрлерінен босатылады. Одақтың тиімділігі тағы да дәлелдене түсетіндігіне дау жоқ. Әзірдің өзінде оған оннан астам мемлекет – Түркия, Қыр­ғызстан, Иран, Үндістан, Армения, Чили, Жаңа Зеландия енуге ықылас білдіруде.

Ресеймен ықпалдасу Орталық Азия Одағы идеясынан бас тартуға және түркі әлемінен алыстауға әкеліп соқпай ма? Ұлттық бірегейлікті жою қаупін күшейтпей ме?

ЕЭО – мәдени-гумани­тар­лық дамуға еш зиянын тигізбейтін, таза экономикалық ұйым және ұлттық ерекшелікке ешбір әсер етпейді. Келісілген орта шарт жобасына сай барлық халықаралық шарттар­­ды мүше-елдердің мемле­кеттік тілін­­де жасау қарастырылып отыр. Оған Одақтың бюджетінде керекті қар­­жы қаралады. Ал Қа­зақстан түркі әлемінің басын қосатын халық­аралық бірлестік­тердің мүшесі ретінде қала береді. Сонымен бірге Ресейдің де кең мағынада түркі әлемінің бір бөлігі болып та­былатындығын да ескерген жөн. Ондағы Татарстан, Башқұрт­стан, Алтай өлкесіндегі түркітілдес қа­уыммен тығыз байланыс бар. Бұдан бөлек, Ресейде 600 мың этни­калық қазақпен терең байланысты үз­беудің де маңызы зор. Одақтың кезекті жиындарының бірінде Түр­кияны да құрамға қосу жайында ұсыныс көтерілген. Уақыты кел­ген­де бұл бастама да өз шешімін табуы керек.

Еуразия Экономикалық Одағы негізінен, ресейлік және белорусьтік өнеркәсіп үшін тиімді болып қалмай ма?

Партия Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбектің мәлімдеуінше, мүлде олай емес. Қайта құрылым отандық өнеркә­сіпке жаңа серпін береді. Бүгіннің өзінде бәсекеге қабілеттілік индексі жөнінен Қазақстан – 50-орында, Ресей – 64, Белоруссия – 94-орынға тұрақтаған. Еуроодақ тәжірибесінен байқалғандай, ірі орталықтардың айналасында, ең алдымен шағын әріптестер тез дами түседі. Өнер­кәсіп бойынша талдауға қарасақ, елде көлік шығарудың өзі соңғы 4 жылда 50 есеге артып, 745 данадан 37 500-ге жетіпті. Біршама уақыттан бері жұмыс істеген Кедендік одақ­тың өзінде макарон өнімдері, ірімшік пен сүзбе, сүт өңдеу өсімдік майын шығару еселеніп көбейген. Нақты статистикалық деректер дәлелдейтіндей, ішкі нарықтың өзінде импорттық тауарлар ығысып, отандық өнімдер орнын басып жатыр. Жалғыз мысал: Қазақстан­ның өңдеуші секторына құйылған тікелей шетел инвестициясы 2009 жылы 1,8 млрд доллар болса, 2012 жылы 3,4 млрд-қа жеткен.

ЕЭО құру туралы шешім қа­былдауда қатысушы республика­ларда неліктен референдумдар ұйым­­дас­тырылмады?

Расында да, осы сұрақты қоғам белсенділері жиі-жиі көтереді. Мем­лекеттің болашақ тағдырын таңдау жолында халықтың пікірі ескерілген жоқ деп реніш білдіре­тіндерді де үнемі естиміз. «Нұр Отанның» Қоғамдық саясат институты баршаны мазалайтын бұл жайтты да аттап өтпепті.

«Бұл ұйым – заң бойынша белгілі бір қол қою тәртібіне ба­ғы­натын халықаралық шарт негізінде құрылатын бірлестік. Үшжақты келіссөздер барысында Ұлттық кәсіпкерлер палатасы, жетекші бизнес-қауымдастық­тардың ұсы­ныстары толықтай ескерілді. Бұл – қоғамның бір тарабының пікірін білдіретін орын. Екіншіден, шартқа қол қойылғаннан кейін оны Парламент міндетті түрде бекітуі тиіс. Халық мүддесін қорғаушы орын ретінде Парламент д­епутаттары оны бекітпеуге немесе қайта же­тіл­діруге жіберуге құқылы. Еуропалық одақ­ты құрудың ал­ғашқы кезең­дерінде де қатысушы мемлекеттерде еш­қандай рефе­рендум өткізілме­ген. Сондықтан да қазіргі қадам тари­хи тәжірибеден алыс кеткен жоқ.

Еуразиялық даму банкінің Ин­тег­рациялық зерттеулер орталығы 2012 жылдан бастап «Ықпалдастық барометрі» зерттеуін жүргізеді. Ке­зекті сұрау салу барысында Еура­зия­лық Экономикалық Одақты қазақ­стандықтардың 73 пайызы, ресейліктердің 67 пайызы, бело­рустардың 65 пайызы жақтайтын­дықтарын білдірген».

Міне, елдегі жауапкершілікті міндетіне алған «Нұр Отан» пар­тиясы өте өзекті сауалдарды жинас­тырып, елдегі ең мықты мамандарды қатыстыра отырып, жауабын табуға тырысқан. Негізгі тұстарын ғана қам­тығандықтан, арнайы дайын­далған жиынтық деректе бұдан да бөлек маңызды да қызықты мәлі­меттер топтастырылған. Оны уни­верситеттегі студенттер мен про­фессорлардың алдында партия Төрағасының бірінші орынбасары кеңінен тоқталып, түсіндірді. «Пре­зидент Нұрсұлтан Назарбаев 1998 жылы «Қазақстан – 2030» стра­тегиясын жариялағанда оған көп­шілік күмәнмен қарап, қиындықта қалған елді алдарқату деп қабыл­даған еді. Арадағы 15 жылда біз оның түгелге жуық жүзеге асқанын көріп тұрмыз. Енді «Қазақстан – 2050» межесін белгіледі. Әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосы­луды межеледі. Оған біз осындай ірі экономикалық қа­дамдарға бару арқылы ғана жете аламыз. Дүние­жүзінде бүгін 1,8 млрд адам аш­тықта, күніне ша­мамен 190 теңгеге өмір сүріп жатыр. Мұның 30 пайызы Азия халқының үлесінде. Елбасы­ның жеке бастамасымен құрылған Экономикалық одақ тәуелсіз Қазақстанның даму қарқынын же­делдетіп, әлемдегі ең қуатты мем­лекеттердің қатарына қоса­­­тын­дығына күмән жоқ» деді Бауыржан Байбек.

Өз кезегінде жүздесуге келген Ұлттық кәсіпкерлер палатасы бас­қарма төрағасының орынбасары Р.Ошақбаев, Білім және ғылым вице-министрі Т.Балықбаев және Л.Гумилев атындағы ЕҰУ-дың ректоры Е.Садықов пікір білдіріп, көзқарастарымен бөлісті. Ал студенттер тарапы да қарап қалмай, ортаға озып, өздерінің ұстанымдары арқылы ертең қол қойылатын ЕЭО-ны қолдайтындықтарын білдіріп жатты. Осындай келелі кездесу партияның бастамасымен енді еліміздің барлық өңіріндегі оқу орындарында ұйымдастырылатын болады.